دیدبان روسیه: براي اينكه فهم‌پذيري، شناخت و تحليل درستي از سياست و حكومت در پهناورترين كشور دنيا داشته باشيم، بايد بدانيم كه مردمان اين كشور فارغ از این که از چه قومیتی هستند، چگونه زيست مي‌كنند، مي‌انديشند و چه نگاهي به زندگي خواه پیرامون خود در عرصه داخلي و يا بين الملل دارند. از همين رو بر آن شدم که هر چهارشنبه در ستون «در حوالی ميدان سرخ» از پنجره‌ای تازه به تماشای گوشه‌اي از فرهنگ و جامعه روسيه بنشینم.
اگر در كوچه پس كوچه‌هاي تهران راه بيفتيد و از مردم بپرسيد كه بعد از شنيدن روسيه چه كلماتي از ذهن آنها عبور مي‌كند؛ حتما با كلماتي همچون تركمنچاي، گلستان، نيروگاه بوشهر و اس سيصد روبرو مي‌شويد؛ گاهي اين موضوع حتي فراتر نيز مي‌رود و طرف مقابل از بي‌عهدي روس‌ها سخن به ميان مي‌آورد و حتي پا را فراتر مي‌نهد و به تحليل جامعه‌شناختي انسان‌هاي کشور پهناور شمال دریای خزر مي‌پردازد و ادامه مي‌دهد مردماني هستند كه نمي‌شود به آنها اعتماد كرد و يا به عبارت كوچه بازاري اينكه آنها از پشت خنجر مي‌زنند!
► اما واقعا روس ها چگونه مردماني هستند؟
به نظر مي‌رسد كه شناخت عموم مردم ما از روس‌هاي امروز يا شورويايي‌هاي ديروز به حزب توده میان سال‌های پهلوی و پيشتر از آن به تجربه‌هاي تلخ در دوران حكومت قاجاريه و تزار بر مي‌گردد. حال نكته‌اي كه در اين ميان به نظر می رسد؛ گویا اين شناخت در زير سايه سياست و يا بهتر بگوييم سياست‌زدگي شكل گرفته است. جريان روشنفكري در ايران نيز همواره به دليل گرايش به غرب و عدم ارتباط مستقیم با جامعه شورویایی یا روسیه، به ندرت وارد موي‌رگ‌هاي جامعه‌شناختی این منطقه شده است و مي‌توان گفت در مجموع اين شناخت ميان جامعه توده (عموما) و نخبه (بعضا) نشات گرفته از سياست بوده و مي‌باشد.
اما براي اينكه فهم‌پذيري، شناخت و تحليل درستي از سياست و حكومت در پهناورترين كشور دنيا داشته باشيم، بايد بدانيم كه مردمان اين كشور فارغ از این که از چه قومیتی هستند، چگونه زيست مي‌كنند، مي‌انديشند و چه نگاهي به زندگي خواه پیرامون خود در عرصه داخلي و يا بين الملل دارند. يقينا هر حكومتي بر آمده از ملت جامعه خود می‌باشد و عملكرد و رفتار آن مبتني بر ميزان فهم پذيري توده‌ها است؛ از همين رو بر آن شدم که هر دوشنبه در ستون “در حوالی ميدان سرخ” از پنجره‌ای تازه به تماشای گوشه‌اي از فرهنگ و جامعه روسيه بنشینم.
► آیا روس‌ها هم تشکیل خانواده می دهند؟
یکی از ابتدایی ترین سوال‌هایی که خیلی از ما در برخورد با جامعه روسیه مورد پرسش قرار می‌دهیم، کمی باور نکردنی است: “آیا روس‌ها نیز تشکیل خانواده می‌دهند؟” و حال ساده‌ترین پاسخ به این سوال می‌تواند توجه به این نکته ساده باشد که حیوانات نیز در قرن بیست و یکم تشکیل خانواده می‌دهند چه برسد به مردمانی با تمدن کهن همچون اسلاوها!
حتما برای شما جالب است بدانید که اکنون ده سالی می‌باشد که روس‌ها هشتم جولای را به عنوان روز «خانواده، عشق و وفاداری» جشن می‌گیرند؛ البته حتما باید توجه داشته باشید که بزرگداشت و جشن گرفتن در فرهنگ روس‌ها بسیار از اهمیت خاصی برخوردار است و در چنین ایامی بدون شک می‌توان گفت اگر فردی بدون گل به دیدار معشوقه خود برود، حتما ساعات سختی را سپری خواهد کرد؛ چرا که یک بانوی اسلاو با دیدن شاخه (دسته) گل از سوی مرد مورد علاقه‌اش تقریبا همان حسی را پیدا می‌کند که یک بانوی ایرانی هنگام هدیه گرفتن طلا از همسرش؛ شاید به همین خاطر است که با کمی اغراق به اندازه تعداد سوپرمارکت‌ها، گلفروشی در شهرهای روسیه و به ویژه مسکو یافت می‌شود؛ و حتی فروشگاه‌های گلفروشی شبانه‌روزی!
برگردیم به موضوع این هفته: یعنی جایگاه خانواده میان روس‌ها. میان این سال‌ها در روز هشتم جولای عموما افرادی که بالای بیست و پنج سال با یکدیگر زندگی کرده‌اند از سوی شهرداری و سازمان‌های فرهنگی دعوت و از آنها تقدیر می‌شود؛ در این میان آن دسته از زوج‌هایی که فرزندان شایسته‌ای نیز تربیت و تقدیم جامعه کرده‌اند نیز مدال یادبود عشق و وفاداری دریافت می‌کنند. از سوی دیگر در این روز همچنین زوج‌های زیادی نیز به عقد یکدیگر در می‌آیند که امسال نیز 1116 ازدواج در این روز ثبت شد.
در این میان روزهای دیگری نیز همچون عید پاک، روز کراسنایا گورکا (روز 21 آوریل که در سرزمین روس باستان به مناسبت فرا رسیدن بهار جشن می گرفتند)، روز جشن مسکو و روز ولنتاین از جمله روزهایی است که طی آن بیشترین ثبت ازدواج صورت می‌گیرد.
در مورد ارزش‌های سنتی خانواده نیز باید گفت که روس‌ها بیش از گذشته به خانواده پایبند شده اند؛ به نظر می‌رسد در سال‌های منتهی به فروپاشی شوروی به دلیل بحران هویتی که در جامعه شکل گرفته بود، کانون خانواده با معضلاتی روبرو شده بود که بحران اقتصادی پس از فروپاشی نیز آن را تشدید کرد؛ اما با برنامه‌ریزی‌هایی که از سال 2000 صورت گرفت، با تکیه بر فرهنگ، ادبیات و تاریخ، حس میهن‌پرستی در روس‌ها تولدی دوباره یافت و رفته‌رفته تلاش شد که خانواده به جایگاه ایده‌آل خود نزدیک‌تر شود؛ میزان ثبت ازدواج، طلاق و میزان زاد و ولد به خوبی این موضوع را نشان می‌دهد.
آمارها نشان می‌دهد که 41 درصد جوانان بین 18تا 30 سال به طور رسمی ازدواج کرده اند و چهار درصد نیز جدا شده اند؛ در این میان 42 درصد جوانانی که ازدواج کرده‌اند دارای فرزند هستند.
همچنین جالب است بدانید که خانواده، عشق و وفاداری میان این سال‌ها آن قدر در میان روس‌ها پر اهمیت شده است که کلیسایی را به نام «پتر و فیرونی» قرار داده‌اند؛ مطابق افسانه‌ها این زوج عاشق در یک روز دار فانی را وداع گفته‌اند؛ بقایای آنها در صومعه تثلیث مقدس در شهر موروم نگهداری می‌شود.
هفته آینده در ستون «در حوالی میدان سرخ» بیشتر از نقش و کارویژه هویت در بازسازی جامعه روس و سبک زندگی آنها خواهم نوشت.
نویسنده: احمد وخشیته، دانشجوی دکتری علوم سیاسی در دانشگاه دوستی ملل روسیه
منبع: روزنامه اعتماد
