دیدبان روسیه: در تقویم روسیه، امروز (۱۸می) به نام قدیمی‌ترین ناوگان دریایی این کشور یعنی «روز ناوگان دریایی بالتیک» نامگذاری شده است؛ ناوگانی که اتفاقا ابتدای زمستان سال گذشته نیز به منظور برگزاری رزمایش مشترک ایران، روسیه و چین در بندر چابهار پهلو گرفته بود.
هجدهم می ۱۷۰۳ بود که یک شناور به همراه سی قایق تحت فرمان پتر اول موفق شد تا دو کشتی جنگی سوئدی را شکست دهد و برآن چیره شود. این نخستین پیروزی روسیه در این منطقه دریایی بود که به ظهور ناوگان بالتیک منجر شد و از همه‌ی افرادی که در آن نبرد حضور داشتند، تقدیر بی‌سابقه‌ای صورت گرفت. در واقع می‌توان گفت که تاریخ پیدایش ناوگان دریایی بالتیک با تولد سنت‌پترزبورگ گره خورده است؛ در سال ۱۷۰۴ نخستین کارخانه کشتی‌سازی با عنوان دریاسالار در این خطه به بهره‌برداری رسید و پس از آن رفته رفته این منطقه به قطب کشتی‌سازی در روسیه تبدیل شد.
در میان سال‌های جنگ‌های شمالی (۱۷۰۰ تا ۱۷۲۱) ناوگان دریایی روسیه پیروزی‌های بیشتری را نسبت به سوئد از آن خود کرد و پتر به چهار ایالت در جنوب و شرق خلیج فنلاند دست یافت. همچنین در طول جنگ کریمه (۱۸۵۳ – ۱۸۵۶) با جدیت از سواحل بالتیک دفاع و تلاش‌های سوئد برای تصرف این منطقه را خنثی کرد و اجازه تصرف سنت‌پترزبورگ را نداد. این ناوگان در طول جنگ جهانی اول و جنگ بزرگ میهنی (جنگ جهانی دوم) نیز بسیار نقش مهمی داشت و با تمام قدرت جنگید. میان سال‌های ۱۹۴۱ تا ۱۹۴۴ قهرمانانه از لنینگراد دفاع کرد و در سال ۱۹۴۴ نقش پشتیبانی مهمی در حمله ارتش سرخ به برلین داشت.
گفته می‌شود که در طول جنگ جهانی دوم این ناوگان بیش از ۱۲۰۰ کشتی جنگی دشمن را نابود کرد و در حدود صدهزار نفر از تفنگداران دریایی این ناوگان بر روی زمین به دفاع در مقابل ارتش آلمان نازی پرداخت.
در زمان یلتسین (۱۹۹۶) بود که به دستور فرماندهی کل نیروی دریایی روسیه، به پاس افتخارات ناوگان بالتیک، هجدهم ماه می به این عنوان نامگذاری شد. البته باید توجه داشته باشیم که نیروی دریایی روسیه شامل سه ناوگان دیگر با نام‌های ناوگان دریای سیاه، ناوگان دریای شمال و ناوگان اقیانوس آرام و همچنین نیروهای شناور دریای خزر نیز می‌باشد.
♦ سند مفهوم امنیت روسیه در خلیج فارس
اواخر ماه جولای سال گذشته بود که با اوج گرفتن تنش‌ها میان ایران و آمریکا در خلیج فارس، روسیه سندی تحت عنوان «مفهوم امنیت جمعی در منطقه خلیج‌فارس» را به شورای امنیت سازمان ملل ارائه کرد و بر اساس این طرح همکاری فراگیر در منطقه بر اساس برنامه‌ای بلند مدت و عملیاتی را راه حل اطمینان برای ایجاد امنیت در خلیج فارس دانست؛ الگویی که تاکنون موفق به کسب اجماع طرفین نشده و همچنان در قالب یک طرح باقی مانده است.
در سایت وزارت خارجه روسیه در تبیین این سند نوشته شده است که تامین امنیت، یکی از مهمترین مشکلات منطقه ای زمان کنونی در منطقه استراتژیک خلیج‌فارس است و بر ضرورت اقدامات جدی و موثر در سطح منطقه‌ای و بینالمللی به منظور اصلاح و بهبود هر چه بیشتر اوضاع در خلیج‌فارس تاکید دارد تا به موجب آن روندی به سوی صلح، همسایگی خوب و توسعه‌ی پایدار شکل بگیرد. مطابق این سند، مفهوم امنیت روسیه در منطقه خلیج فارس بر این اصول استوار است:
- تحکیم کلیه نیروهای علاقمند به از بین بردن افراط گرایی و تروریسم در خاورمیانه؛
- بسیج افکار عمومی مسلمانان و سایر کشورها برای مقابله با تهدیدات تروریستی؛
- پایبندی همه طرفین به مصوبات بینالمللی و مهمتر از همه منشور سازمان ملل متحد؛
- اجرای عملیات به منظور دستیابی به صلح باید تنها بر اساس قطعنامه‌‌های شورای امنیت یا به درخواست مقامات قانونی کشوری که قربانی حملات به خاکش شده صورت پذیرد.
- سیستم امنیتی خلیج فارس باید مبتنی بر احترام به منافع همه طرف‌‌های منطقه‌ای و سایر طرف‌‌های درگیر در همه زمینه‌‌ها باشد.
- چندجانبه‌گرایی به عنوان مکانیسمی برای فرایند تصمیم‌گیری و اجرای آن وجود داشته باشد.
- ارتقا سیستم امنیتی به منظور مبارزه با تروریسم بینالمللی، حل بحران‌های سوریه، یمن، عراق و موضوع هسته‌ای ایران صورت پذیرد.
- اعمال اصل اعتمادسازی و ارائه تضمین‌های امنیتی متقابل میان کشورهای حوزه خلیج‌فارس؛
اکنون اگرچه یک سال از طرح این سند می‌گذرد، اما همچنان با استقبال تمامی طرفین روبرو نشده و جامه‌ی عمل به خود نپوشیده است؛ چرا که به نظر می‌رسد مفاهیم اصولی آن بیشتر بر انتزاعیات استوار است. همچنین باید به این موضوع نیز توجه داشت که در صورت اجماع تا چه میزان قابلیت تحقق و ضمانت اجرایی خواهد داشت؟ چرا که به عنوان مثال هر یک از بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تعریفی متفاوتی از مفاهیم انتزاعی همچون تروریسم دارند و دستیابی به مفهومی مشترک میان تمامی طرفین اگر محال نباشد، بدون شک بسیار دشوار است. برای نمونه می‌توان به بیش از ده‌ها نشست و مذاکره در قالب وین، ژنو، سوچی، آستانه و استانبول در سال‌های گذشته با محوریت حل بحران سوریه اشاره کرد که همچنان طرفین به الگوی نهایی برای صلح دست نیافته‌اند.
نویسنده: احمد وخشیته، دانشیار دانشگاه ملی اوراسیا
منبع: ستون در حوالی میدان سرخ – روزنامه شرق
بیشتر بخوانید:
