دیدبان روسیه: دوم فوریه‌ی ۱۹۲۴ بود که روابط دیپلماتیک میان مسکو و لندن برقرار شد؛ همکاری‌هایی که اگر چه زیر سایه‌ی اصطکاک منافع در گذر زمان جلو آمد، اما گاهی تضادها آنقدر آشکار شد که انجماد بر روابط میان کرملین و ساختمان شماره ۱۰ خیابان داونینگ چیره شد. پس از فروپاشی شوروی و شناسایی روسیه از سوی بریتانیا، نخستین بار در جولای ۲۰۰۷ بود که به دنبال اخراج چهار دیپلمات روس، سرگیجه‌ای در روابط دو کشور آغاز شد؛ اخراجی که به گفته‌ی دیوید میلیبند، وزیر خارجه‌ی اسبق بریتانیا پاسخی بود به امتناع مسکو برای استرداد آندری لوگوی که به اعتقاد لندن در قتل الکساندر لیتویننکو دست داشته است.
اما روی کار آمدن دیوید کامرون از یک سو و دیمیتری مدودوف از سوی دیگر تغییراتی را در یخبندان روابط دو کشور ایجاد کرد تا نخست‌وزیر وقت بریتانیا با رئیس‌جمهور وقت روسیه در حاشیه نشست گروه هشت در کانادا دیدار و گفتگو کنند؛ دیداری که اندکی بعد در حاشیه‌ی نشست جی بیست تجدید شد و رهبران دو کشور توافق کردند که روابط خود را به بالاترین سطح گسترش دهند. گام اول سفر دو روزه‌ی کامرون به مسکو در یازدهم و دوازدهم سپتامبر بود که به موجب آن اسناد همکاری قابل ملاحظه‌ای به ویژه در حوزه‌ی مالی و تجاری از سوی سران دو کشور امضا شد.
پس از آن با روی کار آمدن مجدد پوتین بر مسند قدرت، او با کامرون در حاشیه‌ی اجلاس جی بیست در نوزدهم ژوئن در مکزیک دیدار کرد تا تاکیدی بر ادامه‌ی گفتگوهای انجام شده میان رئیس‌جمهور سابق و دیود کامرون داشته باشد؛ روندی که با سفر یک روزه‌ی او به لندن در دوم آگوست ۲۰۱۲ ادامه یافت؛ رهبران دو کشور این بار علاوه بر مذاکرات برای توسعه‌ی روابط اقتصادی درباره‌ی سوریه که بحران نوظهور آن هنگام بود صحبت کردند.
آمد و رفت پوتین و کامرون نشان‌دهنده‌ی گرمی روابط میان مسکو و لندن بود که می‌توان از آن به دوران طلایی در همکاری‌های دو کشور یاد کرد؛ نقطه‌ی عطفی برای همگرایی هر چه بیشتر که ماحصل آن سفر کامرون به سوچی در جولای ۲۰۱۳ و سنت‌پترزبورگ در سپتامبر همان سال بود.
درست در هنگامی که روابط روسیه و بریتانیا به دوران طلایی خود رسیده بود، اما ظهور بحران اوکراین به یکباره روابط را با سختی روبرو کرد، موضوعی که با مسمومیت سرگی اسکریپال و دخترش توسط گاز اعصاب به نقطه‌ی اوج خود رسید تا روابط مسکو-لندن در تاریک‌ترین نقطه‌ی خود پس از پایان جنگ سرد قرار بگیرد.
اگرچه پس از این واقعه، سخنگوی کرملین تاکید کرد که ما دیوانه نیستیم که کمی قبل‌تر از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری روسیه و جام‌جهانی چنین اقدامی کرده باشیم، اما بریتانیا مسکو را متهم به ترور مامور اطلاعاتی سابق روس کرد که به جرم جاسوسی برای بریتانیا از سال ۲۰۰۴ در زندان بود و به موجب یک تبادل میان دو دولت در سال ۲۰۱۰ رهسپار لندن شده بود؛ موضوعی که تحریم‌های انگلیس علیه مسکو را نیز رقم زد تا روابط به یکباره منجمد شود.
برآیند این موضوعات سبب شده است که میان سه سال گذشته تنش‌های لفظی میان مقامات دو کشور به صورت علنی بالا بگیرد.
در همین رابطه، ماه گذشته‌ی میلادی بود که کرملین اعلام کرد که پوتین برنامه‌ای برای حضور در نشست واکسن ویروس جهانی کرونا که به دعوت بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا انجام شده است، ندارد. عدم تمایل مسکو خیلی دور از ذهن نیز نبود، چرا که بریتانیا فهرستی از افراد و سازمان‌های روسی از جمله دادستان کل روسیه را مشمول تحریم‌های جدید کرده بود. اما پنجشنبه گذشته بود که مرکز ملی امنیت سایبری بریتانیا یک گروه هکری بنام «APT29» را به تلاش برای سرقت فرمول واکسن کرونا متهم کرد و مدعی شد که به احتمال زیاد این گروه متعلق به دستگاه اطلاعاتی روسیه است؛ موضوعی که مقامات کرملین آن را خیال‌پردازی خواندند و تلاشی برای خدشه وارد کردن به واکسنی که از سوی روسیه ساخته شده است.
با این وجود این تنش‌های لفظی تنها در این موضوع خلاصه نشد و از سوی دیگر وزیر خارجه بریتانیا در نطق خود در مجلس عوام، مسکو را متهم به دخالت در انتخابات پارلمانی کشورش از طریق حملات سایبری کرد؛ اگرچه سخنگوی وزارت خارجه روسیه این ادعا را رد کرد و در تناقض با صحبت‌های مقامات لندن دانست. البته باید به این موضوع توجه داشت که در همه‌پرسی برگزیت نیز این ادعا از سوی برخی در انگلستان مطرح شد که نیک گیل، رئیس امور جهانی فیسبوک که پیش‌تر معاون نخست وزیر بریتانیا نیز بوده است، دخالت روسیه را رد کرد.
در این میان اگرچه گفتگوهای راهبردی در قالب ۲+۲ (وزرای خارجه و دفاع) مسدود شده است و روابط سیاسی و دیپلماتیک شرایط بغرنجی را سپری می‌کند، اما نکته‌ی قابل تامل اینجاست که روابط تجاری میان دو کشور با رشد چشمگیری از ۱۰ میلیارد ۳۰۰ میلیون در سال ۲۰۱۶ به ۱۳ میلیارد ۷۰۰ میلیون دلار در سال گذشته رسیده است که بدون شک سرمایه‌گذاری‌های انباشت شده‌ی بریتانیا در روسیه (۲۳.۸ ملیارد دلار) و روسیه در بریتانیا (۱۱ میلیارد دلار) نقش مهمی در تحقق این مهم دارد. در شماره‌های بعدی «در حوالی میدان سرخ» بیشتر به نقش همکاری‌های تجاری در آینده‌ی سیاست خارجی مسکو و لندن خواهم پرداخت.
نویسنده: احمد وخشیته، دانشیار دانشگاه ملی اوراسیا
منبع: ستون در حوالی میدان سرخ، روزنامه شرق
آخرین اخبار و رویدادهای روسیه را در سایت دیدبان روسیه بخوانید!
