دیدبان روسیه: برای اینکه فهم‌پذیری، شناخت و تحلیل درستی از سیاست و حکومت در پهناورترین کشور دنیا داشته باشیم، باید بدانیم که مردمان این کشور فارغ از این که از چه قومیتی هستند، چگونه زیست می‌کنند، می‌اندیشند و چه نگاهی به زندگی خواه پیرامون خود در عرصه داخلی و یا بین الملل دارند. از همین رو بر آن شدم که هر چهارشنبه در ستون «در حوالی میدان سرخ» از پنجره‌ای تازه به تماشای گوشه‌ای از فرهنگ و جامعه روسیه بنشینم.
اگر در کوچه پس کوچه‌های تهران راه بیفتید و از مردم بپرسید که بعد از شنیدن روسیه چه کلماتی از ذهن آنها عبور می‌کند؛ حتما با کلماتی همچون ترکمنچای، گلستان، نیروگاه بوشهر و اس سیصد روبرو می‌شوید؛ گاهی این موضوع حتی فراتر نیز می‌رود و طرف مقابل از بی‌عهدی روس‌ها سخن به میان می‌آورد و حتی پا را فراتر می‌نهد و به تحلیل جامعه‌شناختی انسان‌های کشور پهناور شمال دریای خزر می‌پردازد و ادامه می‌دهد مردمانی هستند که نمی‌شود به آنها اعتماد کرد و یا به عبارت کوچه بازاری اینکه آنها از پشت خنجر می‌زنند!
► اما واقعا روس ها چگونه مردمانی هستند؟
به نظر می‌رسد که شناخت عموم مردم ما از روس‌های امروز یا شورویایی‌های دیروز به حزب توده میان سال‌های پهلوی و پیشتر از آن به تجربه‌های تلخ در دوران حکومت قاجاریه و تزار بر می‌گردد. حال نکته‌ای که در این میان به نظر می رسد؛ گویا این شناخت در زیر سایه سیاست و یا بهتر بگوییم سیاست‌زدگی شکل گرفته است. جریان روشنفکری در ایران نیز همواره به دلیل گرایش به غرب و عدم ارتباط مستقیم با جامعه شورویایی یا روسیه، به ندرت وارد موی‌رگ‌های جامعه‌شناختی این منطقه شده است و می‌توان گفت در مجموع این شناخت میان جامعه توده (عموما) و نخبه (بعضا) نشات گرفته از سیاست بوده و می‌باشد.
اما برای اینکه فهم‌پذیری، شناخت و تحلیل درستی از سیاست و حکومت در پهناورترین کشور دنیا داشته باشیم، باید بدانیم که مردمان این کشور فارغ از این که از چه قومیتی هستند، چگونه زیست می‌کنند، می‌اندیشند و چه نگاهی به زندگی خواه پیرامون خود در عرصه داخلی و یا بین الملل دارند. یقینا هر حکومتی بر آمده از ملت جامعه خود می‌باشد و عملکرد و رفتار آن مبتنی بر میزان فهم پذیری توده‌ها است؛ از همین رو بر آن شدم که هر دوشنبه در ستون “در حوالی میدان سرخ” از پنجره‌ای تازه به تماشای گوشه‌ای از فرهنگ و جامعه روسیه بنشینم.
► آیا روس‌ها هم تشکیل خانواده می دهند؟
یکی از ابتدایی ترین سوال‌هایی که خیلی از ما در برخورد با جامعه روسیه مورد پرسش قرار می‌دهیم، کمی باور نکردنی است: “آیا روس‌ها نیز تشکیل خانواده می‌دهند؟” و حال ساده‌ترین پاسخ به این سوال می‌تواند توجه به این نکته ساده باشد که حیوانات نیز در قرن بیست و یکم تشکیل خانواده می‌دهند چه برسد به مردمانی با تمدن کهن همچون اسلاوها!
حتما برای شما جالب است بدانید که اکنون ده سالی می‌باشد که روس‌ها هشتم جولای را به عنوان روز «خانواده، عشق و وفاداری» جشن می‌گیرند؛ البته حتما باید توجه داشته باشید که بزرگداشت و جشن گرفتن در فرهنگ روس‌ها بسیار از اهمیت خاصی برخوردار است و در چنین ایامی بدون شک می‌توان گفت اگر فردی بدون گل به دیدار معشوقه خود برود، حتما ساعات سختی را سپری خواهد کرد؛ چرا که یک بانوی اسلاو با دیدن شاخه (دسته) گل از سوی مرد مورد علاقه‌اش تقریبا همان حسی را پیدا می‌کند که یک بانوی ایرانی هنگام هدیه گرفتن طلا از همسرش؛ شاید به همین خاطر است که با کمی اغراق به اندازه تعداد سوپرمارکت‌ها، گلفروشی در شهرهای روسیه و به ویژه مسکو یافت می‌شود؛ و حتی فروشگاه‌های گلفروشی شبانه‌روزی!
برگردیم به موضوع این هفته: یعنی جایگاه خانواده میان روس‌ها. میان این سال‌ها در روز هشتم جولای عموما افرادی که بالای بیست و پنج سال با یکدیگر زندگی کرده‌اند از سوی شهرداری و سازمان‌های فرهنگی دعوت و از آنها تقدیر می‌شود؛ در این میان آن دسته از زوج‌هایی که فرزندان شایسته‌ای نیز تربیت و تقدیم جامعه کرده‌اند نیز مدال یادبود عشق و وفاداری دریافت می‌کنند. از سوی دیگر در این روز همچنین زوج‌های زیادی نیز به عقد یکدیگر در می‌آیند که امسال نیز ۱۱۱۶ ازدواج در این روز ثبت شد.
در این میان روزهای دیگری نیز همچون عید پاک، روز کراسنایا گورکا (روز ۲۱ آوریل که در سرزمین روس باستان به مناسبت فرا رسیدن بهار جشن می گرفتند)، روز جشن مسکو و روز ولنتاین از جمله روزهایی است که طی آن بیشترین ثبت ازدواج صورت می‌گیرد.
در مورد ارزش‌های سنتی خانواده نیز باید گفت که روس‌ها بیش از گذشته به خانواده پایبند شده اند؛ به نظر می‌رسد در سال‌های منتهی به فروپاشی شوروی به دلیل بحران هویتی که در جامعه شکل گرفته بود، کانون خانواده با معضلاتی روبرو شده بود که بحران اقتصادی پس از فروپاشی نیز آن را تشدید کرد؛ اما با برنامه‌ریزی‌هایی که از سال ۲۰۰۰ صورت گرفت، با تکیه بر فرهنگ، ادبیات و تاریخ، حس میهن‌پرستی در روس‌ها تولدی دوباره یافت و رفته‌رفته تلاش شد که خانواده به جایگاه ایده‌آل خود نزدیک‌تر شود؛ میزان ثبت ازدواج، طلاق و میزان زاد و ولد به خوبی این موضوع را نشان می‌دهد.
آمارها نشان می‌دهد که ۴۱ درصد جوانان بین ۱۸تا ۳۰ سال به طور رسمی ازدواج کرده اند و چهار درصد نیز جدا شده اند؛ در این میان ۴۲ درصد جوانانی که ازدواج کرده‌اند دارای فرزند هستند.
همچنین جالب است بدانید که خانواده، عشق و وفاداری میان این سال‌ها آن قدر در میان روس‌ها پر اهمیت شده است که کلیسایی را به نام «پتر و فیرونی» قرار داده‌اند؛ مطابق افسانه‌ها این زوج عاشق در یک روز دار فانی را وداع گفته‌اند؛ بقایای آنها در صومعه تثلیث مقدس در شهر موروم نگهداری می‌شود.
هفته آینده در ستون «در حوالی میدان سرخ» بیشتر از نقش و کارویژه هویت در بازسازی جامعه روس و سبک زندگی آنها خواهم نوشت.
نویسنده: احمد وخشیته، دانشجوی دکتری علوم سیاسی در دانشگاه دوستی ملل روسیه
منبع: روزنامه اعتماد
